بررسی ماده 128 و تبصره آن از ق.آ.د.ک

 

هو الحق

مقدمه:

همواره قواعد حقوق و قوانین در پی عدالت گستری بوده تا آدمی در آسایش و امنیت و با انتظام جامعه در محیط زندگی خویش به حیات ادامه دهد. از زمان خلق بشر و تشکیل اجتماع آرام آرام تحولات چشم گیر قوانین ایجاد شده و هم اکنون نیز متداوم است. بر همین اساس در ایران قبل از اسلام و بعد از اسلام نیز رعایت حقوق انسان ها که خود مظهر تحقق عدالت و امنیت می باشد و احترام گذاشتن به افراد منتسب به گناه وجود داشته و همانند رودخانه ای همیشه جاری عمیق تر و بزرگتر می شود. اندیشمندان انسان دوست و شجاع نیز از جمله منتسیکیوو روسوو بکاریا و سایر علما و فلاسفه به کرار رعایت حقوق آنان را خاطر نشان کرده و قواعد زندگی انسانی را آموزش داده اند.

از همین روی امروزه نیز اساتید و انسانهای بزرگواربا درایت و دلسوزی با اتکاء به انسانیت کامل خویش این حقوق مهمه را به سایرین گوش زد می نمایند تا شایدروشنایی هایی از عدالت و رعایت حقوق هم نوعان و خشنودی فرشته عدالت و میزان ترازوی عدل بر چشم ها نمایان شود. تا بلکه این تحولات تداوم خویش را در پی داشته و تا انسان و اجتماعش هر روز از گذشته بسی بهتر و مناسب تر باشد.

دفاع از حقوق فرد متهم نیز مصداقی از رعایت حقوق و احترام به انسانها قلمداد می شود کسی که فقط منتسب به  بزه شده است و هیچ اثباتی در این مرحله وجود ندارد فقط دارای حقوق و مسلمات بدیهی جهت اثبات بی گناهی و برائتش می باشد. ضمن اینکه آیا همه افراد از این حقوق در این شرایط مطلعند و آیا آگاهی از حقوق انسانی و قانونی خود دارند. قطعا همه ی افراد این آگاهیها را نداشته و حقوق بدیهی و مسلم خویش را نمی دانند. امروزه این حقوق در جوامع بشری واضح و عینیت داشته و در مقررات موضوعه و عرفی جایگاه شگرفی دارد. رعایت حقوق متهم و اعمال آن و داشتن امکانات و تساوی سلاح ها جهت اثبات برائت در جائی كه دلایل علیه اوست از مسلمات حقوق متهم است. که حق دفاع و حق داشتن وکیل و فرد مسلط و آگاه به امور حقوقی و قانونی از بدیهات مصادیق حقوق متهم و بزهكار می باشد. که در قوانین و حقوق کنونی جوامع این حق بیشتر از پیش نمودار شده و مناسب تر رعایت و اعمال می شود.لذا مقررات و اصول و قواعد حقوق کیفری ایران نیز از این بدیهی فارغ نبوده و تا حد امکان آن را رعایت و اعمال کرده است. حسب الامر اساتید گرانقدر در این مقال به طور مختصر و موجز حق داشتن وکیل و جایگاه آن در فرایند کیفری علی الخصوص در مرحله دادسرا(تحقیقات مقدماتی) و از جهت کاربردی و تقنینی بررسی و مطرح شده است امید است نقصان آن را بر این حقیر بخشائیده و از فیض آگاهی نسبت به آنها بی نصیب نكردم.

پیش گفتار

این مرقومه در حد وسع این حقیر با توجه به اینکه تحقیقات و بررسیهای چندانی از سوی حقوق دانان و دانشمندان کشورمان صورت نگرفته بطور موجذ و مفید گردآوری شده است. بررسی ماده 128 و تبصره آن و یا جایگاه وکیل مدافع متهم در تحقیقات مقدماتی از موضوعاتی بوده که نسبت به آن کتب و یا مقالات زیادی به تقریر و تحریر درنیامده است و تبعاً دارای منابع و مآخذ متعدد و کثیری نیز نخواهد بود. به جرأت می توان گفت که این تحقیق جزء اولین تحقیق و پایان نامه هایی است که در آئین دادرسی کیفری این موضوع را تحت بررسی قرار داده است. لذا با التفات به اینکه منابع زیادی وجود نداشته و غالباً بطور بخش یا فصل در کتب آئین دادرسی کیفری اساتید یا بصورت مقالات معدود بطور مختصر مورد بررسی و امعان نظر واقع شده است مورد استفاده زیاد این حقیر در گردآوری آن قرار گرفته است. حتی المقدور از حاشیه گوئی و اطاله کلام دور شده و الفاظ و نگارش بصورت کاملاً حقوقی موجذ و ساده بیان شده است.

بخش اول آن تاریخچه وکلای مدافع متهم از تقریباً زمان تشکیل حکومت ها و اجتماعات بشری در یونان قبل از مسیح شروع شده و تا قانونگذاری امروزین کشورمان با ایجازگوئی صورت گرفته است. بخش دوم برخی از حقوق متهم که مبنای اصلی قوانین آئین دادرسی کیفری است. و از لحاظ موضوع تحقیق و مباحث پیرامون آن قید شده است. در بخش سوم مسیر دادرسی و یا فرآیند یک رسیدگی کیفری به شکل منسجم و موجذ مطرح و بررسی شده است. حقوق تطبیقی و مقایسه جایگاه وکیل مدافع متهم در تحقیقات مقدماتی ایران با برخی از کشورها در بخش چهارم بصورت اختصار مطرح و تطبیق شده است. نظام های کیفری که از حیث تاریخی از مباحث اصلی آئین دادرسی کیفری می باشد و تأثیر آن بر نظام کیفری ایران در بخش پنجم به استحضار رسیده است. در بخش ششم و هفتم مباحث اصلی و اساسی این مرقومه جای دارد که جایگاه اصلی وکیل مدافع با عنایت به مواد 128 و تبصره آن و 185 و 186 و تبصره های آن از قانون آئین دادرسی کیفری مورد بررسی قرار گرفته است. مقایسه ای با تبصره الحاقی ماده 112 از قانون آئین دادرسی کیفری قدیم بطور ماهیتی صورت گرفته است. در هر شکل علیرغم عدم وجود منابع و مآخذ کتبی و مقاله ای این تحقیق با دقت تمام با استفاده از کتابهای اندک موجود و مقالات معدود گردآوری شده و مآخذ آن با ذکر مشخصات کامل معین شده است. امید است نقایص و معایب آن بر این حقیر بخشائیده شود.

 

فهرست مطالب

 

مقدمه ............................................................................................................. 6

پیش گفتار....................................................................................................... 9

بخش اول: تاریخچه

1-تاریخچه وکالت از متهمان قبل از مسیح.................................................. 12

2-وکیل متهم در ایران باستان ................................................................... 14

3-وکیل متهم در اسلام ............................................................................... 16

4-وکیل متهم در ایران بعد از اسلام .......................................................... 17

5-وکیل مدافع متهم در آئین دادرسی کیفری قبل از انقلاب ....................... 19

6-وکیل مدافع متهم در آیئن دادرسی بعد از انقلاب ................................... 23

بخش دوم: حقوق متهم

1-آئین دادرسی کیفری و حقوق متهم ........................................................ 26

2-اصل برائت ............................................................................................. 30

3-حق دفاع .................................................................................................. 33

4-حق داشتن وکیل مدافع در تمام مراحل رسیدگی و اعلام این حق.......... 36

5-عدم محرومیت وکیل مدافع در دفاع از متهم .......................................... 41

6-آزادی عمل وکیل مدافع در تحقیقات مقدماتی ......................................... 43

بخش سوم: فرایند كیفری

1-تحقیقات مقدماتی و متهم ........................................................................ 48

2-تحقیقات نهائی و متهم ............................................................................. 50

3-مرحله تحت نظر بودن متهم ................................................................... 52

بخش چهارم: حقوق تطبیقی

1-وکیل مدافع متهم در قانون آئین دادرسی کیفری ایران ......................... 57

2-وکیل مدافع متهم در تحقیقات مقدماتی سوریه ....................................... 62

3-وکیل مدافع متهم در تحقیقات مقدماتی انگلستان .................................... 63

4-وکیل مدافع در تحقیقات مقدماتی فرانسه ............................................... 64

بخش پنجم: نظام های كیفری

1-وکیل مدافع در نظام کیفری ایران .......................................................... 66

2-نظام تفتیشی و آئین دادرسی کیفری ایران ............................................. 67

3-نظام اتهامی و آئین دادرسی کیفری ایران .............................................. 70

4-نظام مختلط و آئین دادرسی کیفری ایران .............................................. 73

5-نظام اسلامی و آئین دادرسی کیفری ایران ............................................ 76

بخش ششم: وکیل مدافع متهم در قوانین موضوعه

1-تبصره الحاقی، ماده 112 قانون اصول محاکمات جزائی ....................... 79

2-ماده 128 از قانون تشکیل دادگاه ها، عمومی و انقلاب در امور کیفری 86

3-تبصره ماده 128 در قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب در امور کیفری . 90

4-حضور وکیل در مواردیکه جنبه محرمانه دارد ..................................... 91

5-در مواردیکه حضور غیرمتهم موجب فساد گردد .................................. 94

6-در مواردیکه جرائم علیه امنیت باشد....................................................... 98

بخش هفتم: وكالت در امور كیفری

1-وکیل شاکی در تحقیقات مقدماتی و نهائی............................................. 106

2- وکیل مدافع متهم در تحقیقات نهائی..................................................... 108

3-عمومیت ماده 185 از قانون آئین دادرسی کیفری ............................... 110

4-بررسی تناقض ماده 128 و 185 از قانون آئین دادرسی کیفری ......... 111

5-وکیل تسخیری برای متهم .................................................................... 116

6-وکیل تسخیری برای شاکی .................................................................. 120

7- عدم ضرورت ابلاغ وقت به متهم.......................................................... 121

8- منابع و مآخذ........................................................................................ 123